کتاب القرآن الکریم

کتاب القرآن الکریم ترجمه الهی قمشه ای است که از اصول علمى و نظرى ترجمه چندان که باید و شاید (در مقایسه با کسانى چون شادروان پاینده یا آقاى  عبدالمحمد آیتى یا دیگران که مترجمان حرفه‌اى و پرکار بوده‌اند) باخبر نبوده است. در مجموع این ترجمه (مراد طبع ویراسته آن است)، ترجمه‌اى خوشخوان، تفسیر آمیز و آزاد است.

این ترجمه ارزش تاریخى و تأثیر روان شناختى‌اش بیش از ارزش علمى و بالفعل و آکادمیک آن بوده است، به این شرح که این ترجمه در ۵۵ سال پیش و در طول نیم قرنى که صدها بار چاپ و تجدید چاپ شده و در میلیون‌ها نسخه منتشر گردیده، بیش و پیش از هر ترجمه‌اى به خوانندگان عادى و دوستداران قرآن و فهم معانى و معارف آن، نشان داده است که سبک و سیاق قرآن مجید، آن گونه که ترجمه‌هاى تحت اللفظى هزار ساله، نشان داده‌اند، جسته- جسته نیست و این یعنى رمیدگى خاطر و هراس ذهنى میلیون‌ها مؤمن مسلمان فارسى زبان را از بین بردن؛

به عبارت دیگر رهیافت کلى شادروان قمشه‌اى به صرافت طبع و ذوق سلیم و فطرت مستقیمش به ترجمه قرآن درست و علمى بوده است، اما در جزئیات و فرعیات و مفردات و ترکیبات و مسائل صناعى و فنى ترجمه کمبودهایى داشته است.

کار او را با رسالت تاریخى – فرهنگى نیما یوشیج (على اسفندیارى) پدر و بانى شعر نو فارسى مى‌توان مقایسه کرد که ابتکار و به قول قدما بدعت  حسنه یعنى نوآورى سنجیده‌اى به میان آورد و به جاى روزنه، دروازه‌اى به روى شعر تکرار مکرراتى و کلیشه پرداز یکصد سال اخیر فارسى باز کرد و دیدها و دیدگاه‌ها و نگاه‌ها را اصلاح کرد، ولو آن که بپذیریم خودش نمونه‌هاى درخشان یا مهمى از شعر نو عرضه نکرد. پیش از مرحوم قمشه‌اى، بصیرالملک و همزمان با او عبدالحسین آیتى (آواره) وو اندکى پس از او مترجم توانایى چون ابوالقاسم پاینده هم به همین راه رفتند.